Nr.3 - Zabójcy Żydów czy ich zbawcy?

Badania  profesora historii Uniwersytetu Yeshiva  

rzucają nowe światło na Polskę  i na ruch oporu.

Książka prof. Joshua Zimmermana o polskim podziemiu  w czasie II wojny światowej.

Amerykański Żyd, trzecie pokolenie, urodzony  w Kalifornii, Joshua Zimmerman, był wychowany w nietypowym stosunku do Polski.  

Większość Żydów w USA, których rodzice lub dziadkowie wyemigrowali z Polski i ci, którzy  przeżyli Zagładę, słyszeli przerażające historie o anty- semickich  Polakach. Zimmerman tego nie słyszał. Jego dziadkowie przyjechali ze wschodniej części Polski,  gdzie mieszkało przez wieki najwięcej  Żydów na świecie, dziesięciolecia przed  „Shoah” (zagładą).  Gdy mówili o II wojnie światowej i Holocaust (zagładzie), koncentrowali się na roli Niemców  jako oprawców.  “Nie mówili o rodowitych Polakach” wspomina Zimmerman,  który ma 48 lat i jest profesorem Studiów  Historii Wschodnio-Europejskich Żydów oraz Zagłady na Uniwersytecie Yeshiva.

 Aż tu pewnego razu, podczas kursu na uczelni na temat “Shoah”, żydowski student, którego dziadkowie  byli z Polski stwierdził, że Polacy byli tak źli  “jak Niemcy.” 

Podczas późniejszego wyjazdu  do Polski, Zimmerman spotkał  osoby, które przeżyły wojnę i mówiły mu o bohaterskim ruchu oporu, o  Armii Krajowej. Wtedy też przeczytał w New York Times nekrolog żony łowcy-nazistów  Simona, w którym opisano jak ona przetrwała w okupowanej przez Nazistów Polsce  “dzięki pomocy polskiego podziemia .”

“Książka narodziła się tego dnia” powiedział Zimmerman, siedząc w swoim pokoju na Uniwersytecie Yeshiva, otoczony przez książki o żydowskich doświadczeniach w Polsce. Mówi, że egzaminował prawdę o stosunkach pomiędzy ruchem oporu a Żydami w czasie II wojny światowej. Czy członkowie  Armii Krajowej — AK, jak popularnie jest nazywana w Polsce  — to święci czy grzesznicy?

Rezultatem badań jest niedawno wydana książka “Polskie Podziemie i Żydzi, 1939-1945” (Cambridge University Press),studium które przynosi świeże spojrzenie na czas  upamiętnienia Nocy Kryształowej   “ Musiałem to zobaczyć z dwóch stron,” powiedział Zimmerman.

Dla większości Żydów, to nie jest jakieś nieprzeniknione  pytanie historyczne. Polska była przed wojną domem dla 3.5 milliona Żydów i miejscem o największej liczbie Nazistowskich obozów śmierci. Zachowanie się podziemia i  AK było odzwierciedleniem tego co stało się Polskim Żydom pod okupacją niemiecką, i to stało się przedmiotem wiary dla większości Żydów poza Polską, że Polacy zachęcali lub wspomagali wysiłki Nazistów w unicestwieniu  żydowskiej populacji.

Zimmerman przez 9 lat zbierał materiały do książki, która liczy prawie 500 stron.  Mieszkał w Polsce rok, studiował  język i kulturę, przeprowadzał wywiady ze starzejącymi się członkami  AK i Żydami, którzy zawdzięczają swoje życie członkom podziemia, przeczesywał   archiwa, które stały się otwarte dla historyków po upadku  komunizmu, ćwierć wieku temu. Robił też badania w Izraelu i Anglii.

Książka Zimmermana na niektórych stronach stawia wyzwania i zaprzecza, a na innych  wzmacnia, często panujące przekonanie o polskim ruchu oporu i jego stosunku do polskich Żydów w czasie wojny.

"Taka (jak ta –przyp.zk) książka odgrywa główną rolę" w zrozumieniu postaw Polaków wobec Żydów pod okupacją hitlerowską,  powiedział ekspert Holokaustu i autor Michael Berenbaum. "Im więcej informacji otrzymujemy, tym bardziej możemy [zrównoważenie] osądzać."

Większość Polaków, w opinii większości Żydów, zachowywała się w sposób, który w dużej mierze wahał się od zimnej obojętności do ognistej nienawiści. W Saul Friedlandera epickim studium Holokaustu z 2007 r. "Lata Zagłady: nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939-1945" (Harper Perennial), "charakteryzuje perspektywę żydowską, że Polacy byli wrogo nastawieni do Żydów, że polski patriotyzm i nacjonalizm są równe antysemityzmowi. Armia Krajowa nie była początkowo chętna, żeby pomagać partyzantom żydowskim, bo dominował w polskiej myśli, pogląd, o "podejrzanych lewicowych i pro-sowieckich skłonnościach w ŻOB (Żydowskiej Organizacji Bojowej)",  głównej grupy partyzanckiej żydowskiego podziemia.

Pisze o oddziałach AK przyjmujących Żydów do swoich szeregów, dostarczających broń,  pieniądze i szkolenie dla żydowskich jednostek partyzanckich, organizujących, ostatecznie nieudaną, próbę zburzenia muru getta warszawskiego na początku powstania w getcie w 1943 roku, potępiających Polaków szantażujących Żydów i rabujących mienie żydowskie, ratujących Żydów z narażeniem życia członków AK , pomagających założyć Komitet Pomocy Żydom (Żegota), utrzymujących kontakty od czasu do czasu z ŻOB, wysyłających potajemnie członków do gett i obozów koncentracyjnych, narażając ich życie, żeby przez te relacje (naocznych świadków- przyp. zk) nagłaśniać żydowski  los w prasie podziemnej wydawanej przez rząd na uchodźstwie.

Ale pisze również, o jednostkach  AK, które  nie przyjmowały Żydów, które zabijały Żydów, które nie chciały zaoferować pomocy, ponieważ ataki odizolowane, na małą skalę, na wojsko niemieckie uznawano za "daremne" marnowanie ograniczonej ilości broni. Pisze o partiach prawicowych, które kontynuowały poglądy antysemickie i  rozgłaszały antysemickie hasła.

Książka Zimmermana oferuje zrównoważoną perspektywę ...

Popularne poparcie dla Żydów w Polsce zmniejszyło się po wyzwoleniu, gdy wydało się prawdopodobne, że wojska radzieckie będę okupować kraj; panowała powszechna obawa, że Sowieci narzucą znienawidzone rządy komunistyczne, które wielu Polaków utożsamiało z Żydami.

Polska i Rosja będąc sąsiadami były wrogami przez wiele lat swojej historii; Polska, 
z większością społeczeństwa katolickiego, nienawidziła ateistyczny komunizm; Żydzi polscy, którzy początkowo przyjaźnie witali  Armię Czerwoną w 1939 roku jako uwolnienie spod panowania antysemickiego i jako bastion przeciwko Trzeciej Rzeszy, byli postrzegani przez wielu nie-Żydów   jako nielojalna piąta kolumna.

 "To badanie odświeża dowody historyczne i zmienia nasze rozumowanie ... przedstawiając kompleksowe podejście do różnych typów zachowań wobec Żydów w różnych momentach w czasie wojny oraz w różnych regionach okupowanej Polski", Zimmerman pisze. "Zgadzam się, że dlatego, że Armia Krajowa była organizacją zrzeszającą wiele odmiennych polskich organizacji licząca ponad 300.000, ze wszystkich regionów, od socjalistów do narodowców, jej postawa i zachowanie w stosunku do Żydów była bardzo zróżnicowana."   "To, że AK uwolnił 398 Żydów z niewoli niemieckiej jest prawie nieznane." Zimmerman mówi również o roli  bojowników żydowskich w feralnym Powstaniu Warszawskim 1944 roku – pobliska Armia Czerwona  nie reagowała, gdy Polacy byli dziesiątkowani przez mających przewagę liczebną Niemców i stolica została zrównana z ziemią.

Zimmerman mówi, że jego książka, przedstawiając obie strony obrazu wojennego, "Ma potencjał przyczynienia się do pojednania polsko-żydowskiego." Mówi, że jego własne małe dzieci, gdy podrosną, usłyszą również obie strony.  Powie im o "dziedzictwie antysemityzmu" w Polsce. [czy powie im również, skąd się ono wzięło ? – przyp. zk]

I będą uczyć się, “że w Polsce było bardzo wielu dobrych ludzi, nadzwyczajnych Polaków,  którzy ryzykowali swoje życie, by ratować Żydów.“

Joshua Zimmerman będzie dyskutował na temat swojej książki 
w poniedziałek, 21 grudnia o 3 PM, w YIVO, 15 W. 16th St., na Manhattanie.

Źródło: http://www.thejewishweek.com/arts/books/killers-jews-or-saviors-jews

artykuł skrócił i przetłumaczył na język polski Zbyszek Koralewski

recenzja książki (po ang.) : 

http://www.amazon.com/gp/customer-reviews/R2IX8JFLBC9IG6/ref=cm_cr_pr_viewpnt?ie=UTF8&ASIN=1107014263#R2IX8JFLBC9IG6